İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT)

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) 25 Eylül 1969 tarihinde üye ülkeler arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmek, İslam Dünyasının hak ve çıkarlarını korumak amacıyla Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde kurulmuştur. Genel Sekreterliği’ni Hissein Brahim Taha yürütmektedir. 57 üyesi bulunmaktadır. Türkiye kuruluşundan itibaren Teşkilat’ın üyesidir.

Üyeleri

Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Benin, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Brunei Darüsselam, Burkina Faso, Cezayir, Cibuti, Çad, Endonezya, Fas, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gambiya, Gine, Gine Bissau, Guyana, Irak, İran, Kamerun, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Komorlar, Kuveyt, Libya, Lübnan, Maldivler, Malezya, Mali, Mısır, Moritanya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Özbekistan, Pakistan, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Surinam, Suriye*, Suudi Arabistan, Tacikistan, Togo, Tunus, Türkiye, Türkmenistan, Uganda, Umman, Ürdün, Yemen’dir.

5 gözlemci üye ise; Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Kıbrıs Türk Devleti adıyla), Bosna-Hersek, Orta Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Tayland’tır.

Türkiye’nin İİT’te Temsili: Ülkemiz, 22 Mayıs 2014 tarihli Bakanlar Kurulu Kararıyla, İİT Nezdinde Daimi Temsilcilik ihdas etmeyi kararlaştırmış ve Daimi Temsilciliğimiz 24 Temmuz 2015 tarihinde Cidde’de açılmıştır.

İİT Şartı

1972 yılında Rabat’ta yapılan 3. Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK) Toplantısı’nda kabul edilen İKÖ Şartı’nın yerine 13-14 Mart 2008 tarihlerinde Dakar’da düzenlenen 11. İKÖ Zirvesi’nde kabul edilen yeni Şart, Teşkilat’ın temel kurucu belgesidir. Şart, Örgütün amaçlarını, prensiplerini beyan eder, üyelik, gözlemcilik, organlar, uyuşmazlıkların barışçı halli, bütçe ve maliye ile işleyiş kurallarını belirler.
1972 tarihli eski Şartı değiştiren ve yerine geçen yeni Şart, Örgütün reformu yolunda en önemli dönüm noktasını oluşmaktadır. Yeni Şart, Örgütün 1972 yılından bu yana geçen zamanda uluslararası alanda meydana gelen köklü değişiklikler sonucunda ortaya çıkan yeni ortamda İslam ülkeleri arasında çağdaş ihtiyaçlara uygun işbirliği ve faaliyetler için gerekli yasal zemini ve organları oluşturmaktadır.
Ülkemiz yeni Şart’ı 35. DBK’da (18-20 Haziran 2007, Kampala/Uganda) imzalamış ve Şart ülkemiz açısından 16 Haziran 2012’de yürürlüğe girmiştir.

İslam Zirvesi

Teşkilatın en üst düzeyde karar alma organı olan İslam Zirvesi, Üye Ülkelerin Kralları ile Devlet ve Hükümet Başkanlarından oluşmakta; her üç yılda bir Üye Ülkelerin birinde toplanmakta; İİT Şartı’nda kayıtlı hedeflerin hayata geçirilmesi konusunda istişareler yapmakta ve bu konularda izlenecek siyasete ilişkin kararlar almaktadır.

Öte yandan, İslam Âlemi’nin çıkarlarının gerektirdiği durumlarda, İslam dünyası için hayatî öneme sahip konuları değerlendirmek ve Teşkilat’ın takip edeceği politikaları belirlemek amacıyla Olağanüstü Zirve toplantıları da düzenlenebilmektedir.

Dışişleri Bakanları Konseyi

Zirve’den sonraki karar alma organı olan Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK), yılda bir defa Üye Ülkelerden birinde düzenlenmektedir. Zirve Toplantılarında olduğu gibi, İslam dünyasını ilgilendiren hayati konularda gerektiğinde Olağanüstü DBK Oturumu düzenlenebilmektedir.

DBK, Teşkilat’ın amaçlarının ve genel politikalarının uygulanmasıyla ilgili konularda kararlar almakta; Önceki Zirve ve DBK Toplantılarında alınan kararların uygulanmasında kaydedilen gelişmeleri takip etmekte; Genel Sekreterlik ve alt kuruluşların bütçelerini değerlendirmekte ve onaylamakta; Genel Sekreteri seçmektedir.

Daimi Komiteler

İİT, Teşkilat ve Üye Devletler için hayatî öneme sahip konuları ilerletmek için aşağıdaki Daimi Komiteleri oluşturmuştur. Daimi Komitelere Krallar ile Devlet ve Hükümet Başkanları başkanlık etmektedir. Bu Komiteler Zirve kararlarına uygun olarak veya Dışişleri Bakanları Konseyi ile Komitelerin üyelerinin tavsiyesi üzerine kurulmaktadır.

1.Kudüs Komitesi
2.Enformasyon ve Kültürel İşler Daimi Komitesi (COMIAC)
3. Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC-İSEDAK)
4. Bilim ve Teknolojik İşbirliği Komitesi (COMSTECH)
 
İcra Komitesi

İcra Komitesi, Zirve ve DBK Troykaları (önceki, mevcut ve sonraki Dönem Başkanları) ile Sekretarya’nın evsahibi sıfatıyla Suudi Arabistan ve İİT Genel Sekreteri olmak üzere 8 üyeden oluşmakta; lüzumlu hallerde toplanmaktadır.

Genel Sekreter

Teşkilat’ın baş idarî yetkilisi olan Genel Sekreter, Üye Ülkelerin vatandaşları arasından adil coğrafî dönüşüm ve fırsat eşitliği ilkesine uygun olarak DBK tarafından beş yıllık bir dönem için seçilmekte; en fazla iki dönem görev yapabilmektedir.

Genel Sekreterin görevleri arasında, Teşkilat’ı ilgilendiren meseleleri Teşkilat’ın yetkili organlarının dikkatine getirmek; Zirve ve DBK Toplantılarında alınan karar ve tavsiyelerin uygulanmasını izlemek; Teşkilat’ın ilgili organlarının çalışmalarını koordine etmek; Genel Sekreterliğin program ve bütçesini hazırlamak ve DBK’ya Teşkilat’ın çalışmaları hakkında yıllık rapor sunmak yeralmaktadır.

İİT Genel Sekreterleri, DBK sırasında üye ülkeler arasında yapılan karşılıklı anlaşmalarla atana gelmiştir. Bununla birlikte, Haziran 2004’te İstanbul’da düzenlenen 31. DBK Toplantısı’nda ilk defa bir demokratik seçim yapılmış ve Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu Genel Sekreter seçilmiştir. Bu görevi üstlenen ilk Türk vatandaşı olan Sayın İhsanoğlu 2005-2014 yılları arasında Genel Sekreterlik görevini yürütmüştür.

Son olarak, 17 Kasım 2021 tarihinde Mekke’de yapılan DBK Toplantısı’nda Çad'ın adayı Hissein Brahim Taha İİT Genel Sekreterliğine oybirliğiyle seçilmiştir.
 
Bağımsız Daimi İnsan Hakları Komisyonu

7-8 Aralık 2005 tarihleri arasında Mekke’de düzenlenen 3. Olağanüstü İslam Zirvesi’nde kabul edilen İİT On Yıllık Eylem Planı çerçevesinde kurulması kararlaştırılan Bağımsız Daimi İnsan Hakları Komisyonu (BDİHK), 28-30 Haziran 2011 tarihleri arasında Astana’da gerçekleştirilen 38. DBK Toplantısı’nda BDİHK Tüzüğü’nün kabul edilmesiyle resmi olarak faaliyetlerine başlamıştır.

Yeni İİT Şartına göre, BDİHK 2012 yılında geçici olarak Cidde merkezli olarak faaliyete geçmiş olup yılda iki kez düzenli olarak toplanmaktadır. 41. DBK’da Komisyon’a Suudi Arabistan’ın daimi olarak ev sahipliği yapması karara bağlanmıştır.

* Suriye’nin üyeliği 14-15 Ağustos 2012 tarihlerinde Mekke’de düzenlenen 4. Olağanüstü İİT Zirvesi’nde askıya alınmıştır.


https://www.oic-oci.org/